PROSTAT KANSERİ TANI, EVRELEME, TEDAVİ AŞAMALARI

1-Şikayetler: Erken evrede prostat kanseri şikayetlere sebep olmaz. İdrarla ilgili şikayetlerin bir çok sebebi vardır. Şikayetlerin prostat kanseri ile ilgili olma ihtimali çok düşüktür.

2-Prostat Muayenesi: Muayenede asimetri, sertlikler kanser şüphesi oluşturur.

3-Kan testi (PSA): Yüksek olması kanser şüphesi oluşturur. Ancak her yükselme kanser anlamına gelmez.

4-Görüntülemeler: Günümüzde prostata yönelik özel bir MR çekimi yapılmaktadır.

5-Prostat biyopsisi: Kanser tanısı sadece biyopsi sonucuna göre konulabilir.

6-Evreleme (kanserin yaygınlığı) tespit edilir. Bu amaçla kemik sintigrafisi veya PSMA-PET adlı incelemeler yapılır.

7-Tümörün habaset derecesi, hastalığın evresi, hastanın yaşı ve sağlık durumu, riskler dikkate alınarak tedavi planı yapılır.

 

 

PROSTAT KANSERİNDE ŞİKÂYET VE BELİRTİLER NELERDİR?

Prostat kanseri erken devrede belirti vermez, şikâyet oluşturmaz. Kanser, idrar yoluna bası yapacak büyüklüğe eriştiğinde ise iyi huylu prostat büyümelerinde olduğu gibi, idrar yapma ile ilgili şikâyet ve belirtiler ortaya çıkar. Prostatın hem kanserlerinde hem de iyi huylu büyümelerinde ve hatta prostat iltihaplarında benzer şikâyetler olur. Şikâyetler ve belirtilere bakarak, prostat büyümesinin türü hakkında yorum yapılamaz.

Prostat kanserinin ileri evrelerinde, hastalığın yayılmasına bağlı olarak çeşitli şikâyet ve belirtiler olabilir. Kemik ağrıları, ileri evre prostat kanserlerinde en sık görülen şikâyettir.

Prostat kanseri lenf bezleri ve iç organlara sıçradığında; hâlsizlik, zayıflama, kansızlık gibi genel belirtiler ve sıçradığı organa göre başka belirtiler olabilir.

Kanser, mesane çıkışını veya böbrekten mesaneye gelen idrar kanalını tıkarsa, böbrek yetmezliği meydana gelebilir. Böbrek yetmezliğinin kendine has; kansızlık, hâlsizlik, bulantı, kusma gibi çeşitli belirtileri vardır.

 

 

PROSTAT MR

Prostat kanserini teşhis etmede magnetik rezonans görüntülemenin çok değerli bilgiler vermektedir. Genel MR yerine prostata yönelik özel MR çekimleri ile kanserli bölge önemli oranda tespit edilebilmektedir.

 

 

KEMİK SİNTİGRAFİSİ

Prostat kanserli hastalarda kanserin kemiklere yayılıp yayılmadığını anlayabilmek için, kemik sintigrafisi kullanılmaktadır. Damardan verilerin radyoaktif bir madde kanserin olduğu kemiklerde toplanır. Filmler çekildiğinde bu ortaya konulabilir. Bazı romatizmal hastalıklarda ve eski kırıklarda da benzer görüntüler elde edilebileceğinden sonuçlar dikkatle değerlendirilmelidir.

Kemik sintigrafisi çektirmek, her prostat kanserli hastaya gerekli değildir. PSA değerlerine bakılarak, kemiklere yayılım riski öngörülerek, sintigrafi çekip çekmemeye karar verilir. PSA 10’un altındaysa kemiklere yayılım riski çok çok azdır. Sintigrafi çekilmez. PSA 20’nin üzerinde olduğunda ise risk fazlalaşır, kemik sintigrafisi çekilmelidir. Ara değerlerde, hastanın diğer klinik özelliklerine göre davranılır.

PSMA-PET

PSA salgılayan dokularda tutulum gösteren bazı radyoizotop maddeler geliştirilmiştir. Bu maddeler damardan verilip filimler çekildiğinde kanserin nerelere yayıldığı tespit edilebilir. Kemik sintigrafisi sadece kemikleri incelerken PSMA-PET yumuşak dokuları da inceleyebilmektedir.

 

 

PROSTAT KANSERİNİN YAYGINLIK DURUMUNUN TESPİT EDİLMESİ (EVRELEME)

Kanser tanısı konulur konulmaz, kanserin nereye kadar yayıldığının ve uzak organlara sıçrama olup olmadığının tespit edilmesi gerekir. Kanser tedavisini planlamak ve hastalığın seyrini öngörmek için, kanserin yaygınlık durumu bilinmelidir. Kanserin yaygınlık durumunu belirlemeye evreleme denir.

PROSTAT KANSERİNDE TEDAVİ SEÇENEKLERİ

Prostat kanserinin derecesi, yaygınlık evresi, hastanın yaşı ve diğer hastalıkları gibi birçok özellik dikkate alınarak çeşitli tedaviler uygulanmaktadır:

1.Bekle-gör ve aktif izlem

2.Radikal Prostatektomi (Prostatın ameliyatla tamamen çıkartılması)

3.Radyoterapi (Radyasyon tedavisi)

4.Hormonal tedavi ve kemoterapi

PROSTAT KANSERİNDE HANGİ TEDAVİ EN UYGUN TEDAVİDİR?

Prostat kanseri, ancak erken tespit edilebilirse tamamen tedavi edilebilir.

Prostatın içinde kalmış, prostatı aşmamış kanserler, prostatın tamamen çıkartılması ile veya radyasyon tedavileriyle tamamen tedavi edilebilirler. Hastalık prostat sınırlarını aştığında, lenf bezlerine veya kemiklere yayıldığında bu şansımızı büyük ölçüde kaybetmiş oluruz.

Herkese uygun veya en iyi tedavi aramak yerine hastaya en uygun tedavi hangisidir sorusu sorulmalıdır. Prostat kanserinde kişiye özel tedavi planlanmalıdır.

 

 

PROSTAT KANSERİNDE AKTİF İZLEM

Düşük riskli prostat kanseri olan hastaların yaklaşık %50 si ilerleyici değildir ve sorun oluşturmaz. Kalan %50’si ise ilerleyerek metastaz yapabilir. Bu bilgiden yola çıkarak düşük riskli prostat kanserleri tedavi yapılmadan takip edilebilir. Her üç ayda bir kan tahlilleri, yılda bir MR ve biyopsi yapılarak hasta izlenir. Bu yönteme aktif izlem denilmektedir.

Aktif izlem, ameliyat ve ışın tedavisi gibi yöntemlerle hastalığın tedavi şansını kaybetmeden hastanın izlenmesi, hastalığın hareketlenmeye başladığı tespit edilir edilmez ameliyat veya ışın tedavisi yöntemlerinin uygulanmasıdır.

Prostat kanserinin aktif izlem politikasında, hastalarda sürekli hastalığın ilerleyeceği ve tedavi şansını kaybedeceği korkusu vardır. Bu nedenle bilimsel bir temele ve mantığa dayansa da hastalar tarafından fazla tercih edilmemektedir. Hatta aktif izlem politikası ile takip edilen hastaların çoğu, ya başka doktorların ya da yakınlarının etkisi ile bu takipten çıkmaktadırlar.

PROSTAT KANSERİ TEDAVİSİNDE BEKLE-GÖR

Prostat kanserini ortadan kaldırmaya yönelik ameliyat veya ışın tedavisi uygun değilse, hastalığın ileri safhasında kullanılan hormon tedavisine başlama kriterleri oluşmamışsa ve hastalık aktif değilse beklenebilir. Hastalıkta ilerleme belirtileri ortaya çıktığında tedaviye başlanır. Yapılan araştırmalar bir grup hastada, tedaviye geç başlanması ile tanı konulur konulmaz başlanması arasında farklılık olmadığını göstermiştir. Keza bazı hastalarda tedavi hiç gerekmeyebilmektedir.

Prostat büyümesine bağlı olarak, idrar yolundaki daralma arttıkça, mesane daha da fazla kasılarak önündeki engeli yenmeye çalışır. Ancak bir safhada başarısız kalır. Mesanedeki idrar tam boşaltılamaz. Bu durum mesane ve idrar yollarının enfeksiyonuna, mesanenin adale ve duvar yapısının daha da bozulmasına neden olur.

Olay daha da ilerlerse, böbreklerde şişme, böbrek fonksiyonlarında bozulma ve üre yükselmesi meydana gelir.

PROSTAT KANSERİNDE AMELİYATLAR (RADİKAL PROSTATEKTOMİ)

Radikal prostatektomi, prostat ile beraber meni keselerinin ameliyatla tamamen çıkarılmasıdır. İyi huylu prostat büyümeleri için yapılan ameliyatlarda, prostatta büyüyen kısım çıkartılmakta, prostatın kendisi yerinde bırakılmaktadır. Bu nedenle her iki ameliyat birbirinden tamamen farklıdır.

Prostatın çıkarılması sonucu mesane ve idrar yolu arasında açıklık oluşur. Her iki organ birbirlerine yaklaştırılarak dikilir. Böylece idrar yolunun devamlılığı sağlanmış olur.

Radikal prostatektomi ameliyatı ya açık ya da laparoskopik veya robotik yöntemle yapılabilir. 

RADİKAL PROSTATEKTOMİ HANGİ YÖNTEMLE YAPILMALI?

Açık, laparoskopik, robotik yöntemlerden hangisi olursa olsun içerde yapılan işlem aynıdır. Kısa dönem sonuçlarında farklılıklar olsa da uzun dönem onkolojik ve fonksiyonel sonuçları benzerdir. 

Açık ameliyatta hastanede kalış süresi, sonda kalma süresi ve iyileşme süresi kapalı yöntemlere göre daha uzundur. Robotik yöntemlerde kan kaybı miktarı azdır. Yatış süresi kısadır. Sinir korumada ve anastomozlardaki başarısı idrar kontrolü ve cinsel fonksiyonların korunmasında avantaj sağlamaktadır.

Ancak iyileşme döneminin uzunluğu önemli olmakla beraber asıl önemli olan hastalıktan kurtulmak, komplikasyonlarla karşılaşmamaktır. Bu nedenle yöntem seçerken ölçüt, hasanın ve hastalığın özellikleri, ekibin deneyimi olmalıdır.

Açık ameliyat konusunda deneyim kazanmış bir klinikte açık ameliyat, kapalı ameliyatlar konusunda deneyim kazanmış bir klinikte ise kapalı ameliyatlar daha başarılı olacaktır.

 

 

 

 

RADİKAL PROSTATEKTOMİ SONRASI İDRAR KAÇIRMA

Radikal prostatektomi sırasında, mesane çıkım bölgesinde bulunan, idrarın kaçmasını önleyen iç büzücü adale yapısı bozulmakta veya ameliyatla çıkartılmaktadır. Prostatın hemen alt kısmından başlayarak idrar yolunu çepeçevre saran dış büzücü adale, tek başına kalmaktadır. Prostatın çıkartılması sırasında, bu dış büzücü adalede de zedelenmeler olabilmektedir. Ya da dış büzücü adale de zaten yetersizdir. Sonuçta idrar tutma zorlaşmakta, istirahatte veya oturup kalkarken ya da gülerken idrar kaçabilmektedir.

İdrar kaçırma problemi, ameliyattan sonraki dönemde zamanla azalır ve ortadan kalkar. İlk üç ay içinde hastaların yarıya yakınında idrar kaçırma problemi olurken, birinci yılın sonunda bu oran %5’in altına düşmektedir.

PROSTAT KANSERİNDE HORMONAL TEDAVİ

Prostat kanserli hastalarda testosteron ortadan kaldırılarak, kanserin gelişmesi durdurulabilmekte ve kanser geriletilebilmektedir. Prostat kanserli hastalarda, testosteronun kendisinin veya etkilerinin vücuttan kaldırılması için yapılan tedavilere hormonal tedavi denilmektedir.

Hormonal tedavide vücuttaki eksik bir hormonun verilmesi söz konusu değildir. Bilakis, testosteron hormonunun veya etkilerinin ortadan kaldırılması söz konusudur.

• Vücuttaki testosteronun %95’inden fazlası testislerden (yumurtalar) salgılanmaktadır. Testislerin ameliyatla çıkartılması (Orşiektomi) ile hormonal tedavi etkin bir şekilde yapılabilmektedir.
• Kadınlık hormonu östrojen uygulaması ile testosteronun salgılanması baskılanabilir.
• Testosteronun testisten salgılanmasını durduran ilaçlarla hormonal tedavi yapılabilir. Bunun için, beyindeki hipofiz bezinden salgılanan ve testisten testosteron salgılatan hormonun (LH-Luteinizan Hormon) etkisizleştirilmesi gereklidir.
• Antiandrojen diye bilinen ilaçlarla, testosteronun hedef dokularına etkisi önlenerek yapılabilir.
• Testosteronun sentezi önlenebilir.

  

 

 

 

 

 

 

 

PROSTAT KANSERİNDE RADYASYON TEDAVİLERİ

Radyasyon (X ışınları), kanser tedavisinde yıllardır kullanılmaktadır. Kanserli hücreler X ışınlarına maruz bırakıldığında, büyüme ve gelişme sürecini tamamlayamamakta ve ölmektedirler. Ancak radyasyon tedavisinde, kanserli hücreler yanında normal hücreler de etkilenebilmekte ve zarar görebilmektedir. Bu nedenle, hedef doku dışındaki bölgelerin radyasyondan korunması şarttır.

Radyasyon tedavisi iki türlü uygulanmaktadır:

• Radyasyon (X ışınları), bir makinede üretilip vücuda verilebilir. Buna eksternal radyoterapi (dıştan radyasyon tedavisi) adı verilir.
• Radyasyon üreten radyoaktif madde direkt olarak kanserli dokunun içine yerleştirilebilir ve bu şekilde kanserli doku yok edilebilir. Bu tür tedaviye de internal veya interstitiel radyoterapi (İçten radyasyon tedavisi, radyoaktif çekirdek tedavisi) denir.

Dıştan radyasyon tedavisinde kullanılan cihazın, başarı ve komplikasyonlar yönünden büyük önemi vardır. Yeni cihazlarda, çevredeki dokular daha az etkilenmekte, kanserli doku daha başarılı bir şekilde yok edilebilmektedir.

 

 

RADYASYON TEDAVİSİNİN KOMPLİKASYONLARI NELERDİR?

Komplikasyonlar, X ışınlarından çevredeki dokuların zarar görmesi ile ilgili ve orantılıdır. Prostat; mesane, kalın bağırsak ve penis ile komşu olduğundan, komplikasyonlar daha çok bu organlarla ilgilidir. Son yıllarda gelişmiş cihazlarla yan etkiler azalmıştır.

İdrar problemleri: Mesanenin ve idrar yollarının radyasyondan etkilenmesi sonucu meydana gelir. Sık idrara çıkma, idrar yaparken yanma ,âni idrar hissi, idrar kaçırma gibi şikâyetler hastayı rahatsız edebilir. Nadiren mesanenin  depolama ve boşaltma fonksiyonları bozulabilir.

Bağırsak problemleri: Bağırsakların, radyasyondan etkilenmesi sonucu meydana gelir. İshal, sık dışkılama, dışkılama varmış hissi ve kalın bağırsaktan kanama gibi şikâyetler oluşabilir.

Ereksiyon problemleri: Dıştan uygulanan radyoterapinin, ereksiyon problemleri oluşturma ihtimali mevcuttur. Bu durum, penis sinirlerinin ve damarlarının radyasyondan hasar görmesine bağlıdır.